Βασίλης Κολώνας, Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών. Εικονογραφία της συνοικίας των Εξοχών (1885-1912). Γ΄ έκδοση επικαιροποιημένη | Αριθμός σελίδων 444 | Εκδόσεις University Studio Press, 2022
Τα κενά στην ιστορία της αρχιτεκτονικής μιας πόλης δημιουργούν κενά στην ιστορία της πόλης. Στη Θεσσαλονίκη η καταστροφή της νεότερης αρχιτεκτονικής, είτε οφείλεται σε τυχαία αίτια, είτε σε φυσιολογική γήρανση και αντικατάσταση είτε, κυρίως, σε κατεδαφίσεις με στόχο την οικονομική εκμετάλλευση του ακινήτου, είχε το ίδιο οδυνηρό αποτέλεσμα, την απουσία μαρτυριών για την αμέσως προηγούμενη εικόνα της πόλης κι επομένως για την ιστορία της, σε μια περίοδο ιδιαίτερα σημαντικών γεγονότων και έντονων αλλαγών.
Η ιλιγγιώδης ταχύτητα της ανοικοδόμησης των μεταπολεμικών χρόνων δεν άφησαν περιθώρια στην οπτική μνήμη των κατοίκων της πόλης για τις κατεδαφιζόμενες επαύλεις της λεωφόρου των Εξοχών, ενώ οι λιγότερο σημαντικές, οι ανώνυμες κατοικίες, απλά σταμάτησαν να υπάρχουν, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Η σημερινή εικόνα της συνοικίας δεν μπορεί να εξιστορήσει όλο το παρελθόν της. Η εικόνα της είναι αποσπασματική, ωστόσο πλούσια σε λεπτομέρειες η χάραξη της οδού Βασιλίσσης Όλγας, που δεν ακολουθεί πια τη γραμμή της παραλίας, κάποιες κατάκλειστες επαύλεις, “διατηρητέα” μνημεία σήμερα, οι μαντρότοιχοι στα όρια των παλαιών ιδιοκτησιών και λίγα δένδρα, απομεινάρια από τους κήπους των Εξοχών, παραπέμπουν, έστω συμβολικά, στην προηγούμενη εικόνα της.
Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός της Θεσσαλονίκης στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η επέκταση της πόλης εκτός παραδοσιακού πυρήνα, η ραγδαία εξέλιξη της ανατολικής περιοχής και η καθοριστική για τη νέα συνοικία αρχιτεκτονική μορφολογία απετέλεσαν τα δεδομένα εκκίνησης της έρευνας και οδήγησαν στον προσδιορισμό του αντικειμένου της την εικονογραφία της συνοικίας των Εξοχών, ως πρώτης εκτός των τειχών περιοχής επέκτασης της Θεσσαλονίκης, και τη διαδικασία του μετασχηματισμού μιας ομάδας εξοχικών κατοικιών σε μία συνοικία αυτόνομη, μοντέρνα, γοητευτική.
Η τρίτη έκδοση της μελέτης του Βασίλη Κολώνα επιβεβαιώνει την ήδη πετυχημένη πορεία του βιβλίου.
Δίνει την ευκαιρία στον συγγραφέα να προσθέσει νέα στοιχεία που έφερε στο φως η συστηματική αποδελτίωση της γαλλόφωνης εφημερίδας Journal de Salonique. Το κείμενο επικαιροποιήθηκε και εικονογράφηση εμπλουτίστηκε είτε με την αντικατάσταση εικόνων καλύτερης ευκρίνειας (συλλογή φωτογραφιών του Παν/μίου Κωνσταντινούπολης), είτε με την προσθήκη νέων που εντοπίσθηκαν στο μεταξύ σε ιδιωτικά και δημόσια αρχεία (Γαλλία, Ιταλία) ή αγοράστηκαν σε δημοπρασίες.
Ως βασικοί στόχοι της έρευνας είχαν οριστεί εξαρχής η αναζήτηση του τρόπου σχηματισμού της νέας συνοικίας, μιας «νέας» πόλης στη μετάβασή της από την παράδοση στη νεωτερικότητα, και ο προσδιορισμός της εικόνας της μέσα από σπάνιο και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό που αναδεικνύει την ιστορική, τυπολογική και μορφολογική ταυτότητα των κτιρίων της.
Παλαιές αλλά και σύγχρονες λήψεις από επαύλεις, σχολεία, εργοστάσια, θρησκευτικά και διοικητικά κτίρια αναδεικνύουν τον εκσυγχρονισμό του αστικού χώρου, στην πρώτη εκτός των τειχών επέκταση της Θεσσαλονίκης. Η έρευνα σε άγνωστες πηγές, σε κρατικά αρχεία, ιδιωτικές συλλογές και μουσεία έφερε στο φως στοιχεία για την εθνοτική και κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού της καθώς και την αρχιτεκτονική των κτιρίων της, σε μια προσπάθεια να αποκαταστήσει τη χαμένη εικόνα μιας συνοικίας αυτόνομης, μοντέρνας, γοητευτικής.
Τη μέχρι σήμερα πορεία του βιβλίου πλαισίωσαν με τον καλύτερο τρόπο η ομότιτλη έκθεση που φιλοξενήθηκε τον Απρίλιο του 2016 στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη, και η παραγωγή ταινίας ντοκιμαντέρ για τη Συνοικία των Εξοχών με πρωτοβουλία της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος.
Ο Βασίλης Κολώνας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και τελείωσε τις σπουδές του στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Συνέχισε τις σπουδές του στους τομείς της Συντήρησης Μνημείων, της Ιστορίας της Τέχνης και της Μουσειολογίας στο Παρίσι, όπου, παράλληλα, εργάστηκε στη Γαλλική Ακαδημία Αρχιτεκτονικής. Από το 1992 είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ. Έχει συμμετάσχει σε επιστημονικές συναντήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα βιβλία και περιοδικά. Κύριος άξονας των δραστηριοτήτων του είναι η μελέτη και η έρευνα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του 19ου και 20ού αιώνα στην Ελλάδα και τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Έχει διδάξει στο μεταπτυχιακό σεμινάριο του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης – Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (2000-2002, 2005) και από το 2002 Κολώνας είναι καθηγητής ιστορίας της αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Έχετε ερωτήσεις;
Επικοινωνήστε μαζί μας
